آسانسورها به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای حمل و نقل عمودی در ساختمان‌ها برای انتقال افراد و کالا استفاده می‌شوند. در این مقاله به بررسی چاه آسانسور، کارایی آن، مراحل طراحی و ابعاد چاهک و چاله آسانسور می‌پردازیم.
کارایی چاه آسانسور
چاه آسانسور فضایی است که برای نصب و حرکت کابین آسانسور درون ساختمان در نظر گرفته شده است. چاه آسانسور دارای چندین کارایی است که عبارتند از:
1-حفاظت از کابین و مکانیزم آسانسور:
چاه آسانسور با ایجاد محیطی محصور و امن، از کابین و مکانیزم‌های موجود در آن در برابر خطرات محیطی مانند خوردگی و گرد و غبار محافظت می‌کند.
2-کنترل حرکت کابین:
چاه آسانسور با استفاده از راهنماها و سیستم‌های کنترل کننده حرکت کابین، اطمینان حاصل می‌کند که کابین در مسیر مورد نظر حرکت کند و به صورت ایمن ورود و خروج مسافرین را امکان‌پذیر سازد.
3-کاهش صدا و لرزش:
چاه آسانسور با استفاده از مواد عایق صوتی و ارتعاشی، صدا و لرزش‌های ناشی از حرکت کابین را کاهش داده و به راحتی و آرامش مسافرین کمک می‌کند.
مراحل طراحی چاه آسانسور
چاه آسانسور اولین قسمت آسانسوری است که ساخته می شود و در زمان طراحی ساختمان باید محل آن مشخص شود. امروزه آسانسورها ابزاری بسیار ضروری در ساختمان های بلند هستند زیرا به افراد اجازه می دهند سریع و بدون خستگی به طبقات بالا بروند. در این مقاله در مورد نحوه ساخت و نصب آسانسور و ابعاد آن بیشتر توضیح می دهیم.
چاه آسانسور چیست؟
به فضای عمودی از پی ساختمان تا سقف موتورخانه که در پشت بام قرار دارد چاه آسانسور نامیده می شود؛ در این فضای آسانسور و تجهیزات و قطعات آن شامل ریل حرکتی، وزنه تعادل و کابین آسانسور حرکت می کنند. اطراف چاه آسانسور توسط دیوارهای اضطراری و درب های طبقات محصور شده و به شکل عمودی و بدون خمیدگی می باشد.
در این چاه نباید تجهیزاتی مانند سیم کشی، شیر های آب، گاز نصب شوند. اما چاهک یا چاله آسانسور به بخش پایین چاه آسانسور در طبقه زیرین آسانسور گفته می شود. در چاهک آسانسور قطعات مختلفی مانند چاه ارت آسانسور، انواع ضربه گیرهای کابین و وزنه تعادل آسانسور، فلکه کشش، زنجیر جبران آسانسور ،پایه های ریل های راهنمای کابین، فلکه کششی سیم بکسل گاورنر آسانسور و چراغ روشنایی ته چاهک و نردبان در آن نصب می گردد.
نحوه طراحی چاه آسانسور
اجزای چاه آسانسور شامل چاهک، دیوارها، ستون های اطراف چاه، کف موتور خانه است که باید محاسبه و طراحی آن ها با توجه به عواملی مانند تمام نیروهای استاتیکی و دینامیکی ناشی از وزن، حرکت آسانسور و ارتعاش موتور آسانسور انجام شود. همچنین فاکتورهایی چون اثرات ناشی از ضربات وارده از حرکت و ترمز آسانسور و نیز برخورد آن با کف چاهک در هنگام طراحی چاهک آسانسور باید مورد توجه قرار گیرند.
چنانچه زیر چاهک آسانسور خالی یا به اصطلاح چاه معلق باشد و انواع دسترسی ها به زیر چاه براحتی انجام شود باید سازه کف چاهک به خوبی تقویت شود به طوری که کف چاهک از مقاومت مکانیکی حداقل ۵۰۰۰ نیوتن بر متر مربع برخوردار باشد. به عبارتی کف چاهک بتواند کمترین تنش فشاری به اندازه ۵۰۰۰ نیوتن را متحمل شود. بنابراین برای کف چاهک در آسانسورهای رایج باید آرماتور گذاری ثابت و مشخصی تعیین گردد.
قوانین و ابعاد چاه آسانسور
برای اینکه از بروز مشکلات بعدی در ساخت آسانسور جلوگیری شود باید در ساخت و طراحی چاهک آسانسور قوانین و ابعاد استاندارد در نظر گرفته شود. این قوانین و ضوابط به شرح زیر است:
1- دیواره های چاهک آسانسور باید به گونه ای طراحی شوند که توان تحمل ۳۰۰ نیوتن در هر ۵ سانتیمتر مربع را داشته باشند.
2- برای اینکه غیر هم سطح بودن کف چاهک مانعی ایجاد نکند باید جان پناه چاهک شرایط خوبی داشته باشد.
3- نصب پلیت در چاهک بین ریل آسانسور راهنمای وزنه تعادل و ریل های راهنمای کابین ضروری است.
4- به منظور نجات اضطراری در مواقع گیر افتادن تکنسین هنگام کار باید وسیله خبر دهنده نصب شود.
5- برای نصب سیستم ارت مناسب ترین محل در کف چاهک است.
6- فاصله ۱ متری بالای سقف کابین و کف چاهک باید دارای حداقل روشنایی ۵۰ لوکس باشد.
7- باید فاصله ۴۰ سانتیمتری ارتفاع پریز و چراغ داخل چاهک از کف آن رعایت شود.
8- چاهک آسانسور نباید نمناک و مرطوب باشد همچنین جنس قطعات آسانسور و قسمت های آهنی آن نیز باید از مواد ضد زنگ ساخته شوند
9- پوشاندن همه حفرات و روزنه های چاهک آسانسور باید مدنظر قرار گیرد
10- نردبان یک وسیله کاربردی برای دسترسی راحت به ته چاه آسانسور است
11- رای ساخت دیواره چاهک آسانسور باید از مواد پلاستر ماسه و سیمان استفاده شود
12- در داخل چاهک آسانسور از استفاده مواد اشتعال زا خودداری کنید
13- برای درست کردن درب ورودی آسانسور باید عمق چاهک دو نیم متر باشد.
14- چاه آسانسور نیازی به کفشور ندارد زیرا به داخل قسمت چاهک آسانسور هیچ رطوبتی نباید نفوذ کند.
موارد مهم در تعیین ابعاد چاهک آسانسور
به منظور تعیین ابعاد آسانسور طبق ظرفیت و سرعت آسانسور باید مساحت مفید برای کابین آسانسور در نظر گرفته شود. برای مثال برای آسانسور یک نفره باید ظرفیت ۱۰۰ کیلوگرم و برای آسانسوری با ظرفیت دو وزن ۱۸۰ کیلوگرم در نظر گرفته می شود.
برای اینکه مسافران احساس راحتی داشته باشند باید برای آسانسور یک مساحت حداقلی منظور گردد. همچنین برای کابین یک مساحت محدود تعیین می شود تا از اضافه بار جلوگیری شود.
برای تعیین ابعاد چاه آسانسور باید ابعادی که برای کابین انتخاب شده را از هر طرف به اندازه ۲۰ سانتیمتر افزایش داد. به منظور تعیین ابعاد اجرایی چاهک آسانسور و ایجاد فضای کافی برای اجرای آرماتور های جانبی چاهک توسط نیروهای اجرایی باید به ابعاد چاه آسانسور ۱۰ سانتیمتر اضافه کرد. اما در پایان تقریبا ابعاد چاهک و چاه آسانسور یک اندازه می شوند.
نکات اجرایی تعیین ابعاد چاه آسانسور
نکات اجرایی که در مورد ابعاد آسانسور شامل عرض و عمق بهینه آسانسور است. گاهی اوقات علاوه بر حمل مسافر توسط آسانسور، یکسری وسایل خانگی سنگین که جابجایی آن ها با پله سخت است با آسانسور به طبقات بالا برده می شود. به طور معمول عرض یخچال ها ۷۰ تا ۸۰ سانتیمتر است و باید عرض چاهک آسانسور تقریبا دو برابر این اندازه ها یعنی حداقل ۱۶۰ سانتیمتر و درب های آسانسور با عرض ۸۰ سانتیمتر باشد. دلیل تعیین این مقدار جبران و ایجاد عرض کافی در صورت بروز خطاهای انسانی در زمان گودبرداری و آماتور بندی است.
بهترین ابعاد برای تعیین عمق مناسب برای آسانسور با ظرفیت ۵ نفر، ۱۶۰ سانتیمتر است که از کوچک شدن کابین و بروز خطاهای انسانی جلوگیری شود. بر اساس تجربه ثابت شده است که باید به ازای هر نفر عمق چاه آسانسور را باید ۱۰ سانتیمتر افزایش داد و قسمت سمت در آسانسور را ۱۶۰ سانتیمتر تعیین کرد تا آسانسور ابعاد مناسبی داشته باشد. به عنوان مثال برای تعیین عمق آسانسور ۸ نفره چون دارای ظرفیت ۳ نفر بیشتر از آسانسور ۵ نفره است باید ۱۰×۳= ۳۰ سانتیمتر از عرض آسانسور بیشتر لحاظ شود در نتیجه عمق کابین آسانسور ۳۰+۱۶۰= ۱۹۰ سانتیمتر باید تعیین گردد.
آرماتوربندی چاهک آسانسور چگونه باید باشد ؟
آماتوربندی چاهک آسانسور به این دلیل انجام می شود که در قسمت چاه آسانسور تعمیرات و نصب قطعات صورت می گیرد و بنابراین دارای حساسیت بالایی است و باید اصول طراحی و اجرایی به شکل دقیق صورت گیرد تا آسانسور دارای مقاومت و استحکام خوبی باشد. در ادامه به برخی از نکات مهمی که باید در آماتور بندی چاهک آسانسور مورد توجه قرار گیرد می پردازیم.
برای تعیین محل حفر چاهک باید از مهندسین طراح و سازه و نقشه های سازه کمک گرفت.
باید کاور بندی بتن سمت پایین و کناری چاهک آسانسور باید کامل باشد.
برای محاسبه ابعاد اسمی چاهک باید مواردی چون ظرفیت باربری آسانسور، درب و ابعاد چاه موررد توجه قرار گیرند.
شبکه فونداسیون و میلگردهای شبکه آشانسور باید به طور کامل همپوشانی داشته باشند.
آرماتوربندی چاهک و فونداسیون سازه به طور کامل باید به هم وصل شوند.
تعیین عمق چاه آسانسور طبق نوع آرماتوربندی تا سطح نهایی معماری در کف چاهک صورت می گیرد.
بعد از بتن ریزی چاهک یا چاله آسانسور به منظور نصب شاسی باید پلیت های مخصوصی در چهار گوشه آن کار گذاشته شود.
نقشه های سازه و دیتیل های اجرایی آرماتوربندی باید طبق نوع سازه و کاربری آسانسور بررسی شوند.
جانمایی چاهک آسانسور چیست؟
بعد از تعیین ابعاد چاله آسانسور باید جانمایی آن به دقت انجام گیرد زیرا پیاده سازی درست چاه آسانسور بستگی به جانمایی و اجرای درست چاهک آسانسور در قسمت پایه دارد.
در ساختمان ها محل درست قرارگیری آسانسور با در نظر گرفتن عواملی مانند سهولت دسترسی ، سهولت رفت . آمد مسافران و حرکت آن ها به سمت آسانسور مشخص می شود. به عبارت دیگر آسانسور باید در مرکز ساختمان واقع شود تا از نقاط مختلف ساختمان افراد به آن دسترسی داشته باشند و با حداقل جابجابی بتوانند از آسانسور استفاده کنند.
بیشترین فاصله بین ورودی ساختمان تا آسانسور به طور معمول ۴۰ متر است.
اگر تعداد آسانسورها سه عدد یا کمتر است می توان همه آن ها را در یک چاه قرار داد. چنانچه تعداد آن ها ۴ عدد باشد می توان برای آن ها دو چاه مجزا در نظر گرفت. در نهایت اگر تعداد آن ها از ۴ دستگاه بیشتر است باید هر چهار آسانسور در یک چاه مشترک قرار گیرد.
باید ورود و خروج افراد از آسانسور به طبقات بدون تداخل حرکتی و براحتی انجام شود.
راهروهای اطراف آسانسور باید دارای عرض مناسبی باشند تا فضای انتظار کافی وجود داشته باشد.
نحوه بتن ریزی چاهک آسانسور چگونه است؟
یکی از موارد مهم در ساخت و نصب آسانسور قسمت بتن ریزی چاهک آسانسور است زیرا در افزایش مقاومت آسانسور از اهمیت بالایی برخوردار است. برای مشخص کردن عمق چاهک آسانسور باید ارتفاع کف چاهک آسانسور تا سطح اولین توقف کابین را در نظر گرفت که باید بتواند فضای مناسبی را برا ینصاب تجهیزات و قطعات آسانسور فراهم کند. به منظور ساخت چاه و خاک برداری باید عمق چاهک ۱۹۰ تا ۲۰۰ سانتیمتر لحاظ شود و بعد از بتن ریزی باید عمق آن ۱۶۰ سانتیمتر باشد. برای بتن ریزی قسمت چاهک باید ۱۰ سانتیمتر بتون مگر (بدون میلگرد) و ۳۰ سانتیمتر بتن آزه و آرماتوربندی درنظر گرفته شود.
نحوه اجرای چاهک آسانسور چگونه است؟
عملیات اجرای چاهک آسانسور به عنوان قسمتی از فدونداسیون آسانسور به شمار می رود که شامل اجرای بتن مگر، آماتوربندی، پیش بینی چاه ارت، گذاشتن لوله پلیکا و کف ستون ها به همراه بولت ها و مهره های لازم جهت مهار شدن در بتن است و سپس مرحله بتون ریزی انجام می شود.
در مرحله اول معمولاً ۱۰ سانتی متر بتن مگر و ۳۰ سانتی متر آرماتور بندی و بتن ریزی استفاده می شود تا پس از آن حداقل ارتفاع به ۱۶۰ سانتیمتر برسد. در این صورت باید تا ۲۰۰ متر عملیات خاک برداری را انجام داد تا فضایی در اندازه ۱۶۰ سانتیمتر ایجاد شود. شبکه آرماتور بندی چاهک را با در نظر گرفتن نوع آماتور بندی، می توان در دو نوع چاهک متصل به فونداسیون یا جدا از آن انجام داد. متصل به فونداسیون هنگامی است که تمام دیوار های اطراف چاهک دارای شبکه آرماتور پیوسته ای با کف چاهک دارند. همچنین اگر از دیوارهای آجری برای ساخت دیوارهای اطراف چاهک استفاده شود، کف چاه آسانسور عملکرد جداگانه ای از فونداسیون دارد. زیرا نیروهای جانبی زیادی نمی تواند از دیوار آجری چاهک به فواندسیون منتقل شود.
برای تخلیه بارهای الکتریکی سیستم برق آسانسور باید چاه ارت یا اتصال به زمین پیش بینی گردد و به منظور جلوگیری از نفوذ آب های سطحی که می توانند به داخل چاهک وارد شوند، نصب یک لوله پلیکا ۶۳ در کف چاهک ضروری می باشد.زیرا همان طور که در قسمت دیگر مقاله اشاره شد این قسمت محل نصب تجهیزات آسانسور است و باید کاملا خشک و فاقد رطوبت باشد.
با توجه به موارد فوق، طراحی چاهک و چاله آسانسور به یکی از مهم‌ترین بخش‌های طراحی و ساخت یک آسانسور است که از کارآیی و ایمنی کلی سیستم تاثیر می‌گذارد. در نتیجه، باید با دقت و توجه به استانداردهای موجود و همچنین نیازهای کاربران و ساختمان، چاهک و چاله آسانسور را طراحی کرد.
نکات مهم در طراحی چاه آسانسور
برای طراحی یک چاه آسانسور کارآمد و ایمن، باید به نکات زیر توجه کرد:
1- رعایت استانداردها: در طراحی چاه آسانسور باید استانداردهای ملی و بین‌المللی را رعایت کرد. این استانداردها شامل مواردی مانند ابعاد چاهک، چاله، موتورخانه و سیستم‌های ایمنی می‌شوند.
2- کارایی و اقتصادی بودن: طراحی چاه آسانسور باید به گونه‌ای باشد که کارایی بالایی داشته باشد و هزینه‌های نصب و نگهداری را به حداقل برساند.
3- راحتی و آرامش کاربران: یکی از مهم‌ترین اهداف در طراحی چاه آسانسور، ارائه‌ی راحتی و آرامش به کاربران است. بنابراین باید به کاهش صدا و لرزش‌ها و همچنین امکان استفاده‌ی آسان از آسانسور توجه کرد.
4- ایمنی و طول عمر: ایمنی کاربران و طول عمر آسانسور از دیگر اهداف مهم در طراحی چاه آسانسور است. باید به طراحی سیستم‌های ایمنی و مقاوم‌سازی سازه چاهک و چاله توجه کرد.
با توجه به موارد ذکر شده، طراحی و ساخت یک چاه آسانسور موفقیت‌آمیز به یک پروسه‌ی دقیق و مرحله‌به‌مرحله نیاز دارد که در طی آن به تمامی جوانب فنی و ایمنی توجه شود.
منابع :
https://www.takhsisi-elevator.ir/
